Được mệnh danh là đảo ngọc, Phú Quốc có nhiều điểm thăm quan đẹp và hoang sơ hấp dẫn khách thăm quan. Tiếp theo bài viết Những địa điểm ở Phú Quốc hấp dẫn(p1), chúng tôi tiếp tục giới thiệu đến các bạn những điểm đến ở Phú Quốc hấp dẫn: suối Tranh, làng nghề nước mắm, nhà tù Phú Quốc, suối đá Thạch Bàn và bảo tàng Cội Nguồn.

Được mệnh danh là đảo ngọc, Phú Quốc có nhiều điểm trải nghiệm đẹp và hoang sơ hấp dẫn Lữ khách . Tiếp theo bài viết Những địa điểm ở Phú Quốc hấp dẫn(p1), chúng tôi tiếp tục giới thiệu đến các bạn những điểm đến ở Phú Quốc hấp dẫn: suối Tranh, làng nghề nước mắm, nhà tù Phú Quốc, suối đá Thạch Bàn và bảo tàng Cội Nguồn.

1. Suối Tranh Phú Quốc

Hành trình phú quốc tham quan Suối Tranh bắt nguồn từ dãy núi Hàm Ninh, do các khe nước nhỏ hợp thành, róc rách chảy trên núi, len lỏi qua biết bao rừng cây, gộp đá, thác ghềnh, với chiều dài khoảng 15 km. Con suối chảy hiền hoà bên những phiến đá nối tiếp nhau chạy dài xa tít. Có đoạn suối chảy qua các ghềnh đá tạo nên những con thác nhỏ với làn nước mềm mại, trắng xoá... Có một lối mòn dọc theo bờ suối, đủ để hai người nắm tay nhau đi dưới tán rừng xanh mát. Những bậc tam cấp trên lối đi vừa với mỗi bước chân nên khách thăm quan không có cảm giác mệt dù đang lên núi.

Khung cảnh tựa như bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp (có lẽ vì thế mà người ta gọi là suối Tranh).
Suối Tranh được bao bọc bởi cây cối xanh tươi, hoa thơm cỏ lạ. Những chòm cây hình thù khẳng khiu rắn rỏi, thân cây ngả màu xanh xám, mọc chen vào đá, những nhánh phong lan bám vào thân cây, nơi năm ba nhánh nơi một vài chòm, hoa vàng, hoa trắng....trông như những hột cúc áo khâu thành chuỗi, dày thưa đậm nhạt treo lơ lửng giữa không trung. Gần suối Tranh còn có nhiều hang động huyền hoặc, kỳ bí như hang Dơi nằm trên núi cao chừng 200 m, sâu đến 50 m, có nhiều thạch nhũ đẹp, lạ mắt.

Từ thị trấn Dương Đông, theo tuyến đường Dương Đông - Hàm Ninh khoảng 10 km là đến được Suối Tranh. Ở đây có phong cảnh thiên nhiên đẹp với hoa cỏ, núi rừng, biển và suối, là địa điểm tổ chức cắm trại, dã ngoại thú vị. Đến đây, Lữ khách có thể dựng lều bên bờ suối để nghỉ ngơi và tham gia nhiều hoạt động dã ngoại đặc sắc.

Đến với Suối Tranh, khách thăm quan có thể tắm suối, hay tắm biển thoả thích. Hoặc cũng có thể tựa mình trên những phiến đá rêu phong, lắng tay nghe tiếng suối chảy, chim ca trong một không gian thật bình lặng, chợt nhớ đến lời ca Trong bài "Trăng mờ bên suối" của Lê Mộng Nguyên khá nổi tiếng: “Người hẹn cùng ta đến bên bờ suối, Rừng chiều mờ sương ánh trăng mờ chiếu....” thật cảm thấy nao lòng.

Năm 2008, người dân địa phương đã từng bắt được một con cá ở suối này giống với cá lóc đồng, trọng lượng gần 10 kg. Trên đầu con cá này có ba vết chấm, giống hệt những vết chấm huệ in trên đầu của các nhà sư. Lưng con cá uốn cong khiến cho cái đuôi lúc nào cũng nổi phều trên mặt nước. Hiện con cá do Ban quản lý ở khu thăm quan Suối Tranh quản lý. Cá đang được nuôi trong một bể xi măng, để phục vụ cho khách thăm quan đến tham quan. Một Lữ khách nước ngoài đã đến ngã giá khoảng 1.000 đô la Mỹ, nhưng khu nghỉ dưỡng quyết định không bán, giữ lại làm cá cảnh. Người quản lý con cá lóc cho biết: “Mấy chục năm nay trên đảo nước mặn Phú Quốc này mới bắt được con cá lóc nước ngọt lớn và kỳ lạ đến vậy”.

2. Làng nghề nước mắm Phú Quốc

Có một thứ gia vị rất thường, rất dân dã nhưng lại gắn bó, thân thuộc đến không thể thiếu trong đời sống hàng ngày, trong thú ẩm thực của người Việt Nam. Nó là vị quê hương - nỗi nhớ của người xa xứ - thứ gia vị ấy chính là nước mắm. Và khi nói về nước mắm, câu nói cửa miệng của người ta bao giờ cũng là nước mắm Phú Quốc, loại nước mắm nổi tiếng trên cả nước và thế giới.

Nước mắm Phú Quốc nổi tiếng nhờ độ đạm cao (36o - 40o) mang vị dìu dịu, ngọt ngào quyến luyến và thơm lừng mùi cá cơm sóc tiêu đặc sản, chỉ riêng Phú Quốc mới có. Nước mắm ở đây càng để lâu càng ngon.

Hiện tại, Phú Quốc có khoảng 100 cơ sở sản xuất nước mắm, ước tính sản lượng trên 10 triệu lít/năm. Dương Ðông và An Thới là hai nơi sản xuất nước mắm nhiều nhất đảo. Có những gia đình làm nghề nước mắm cha truyền con nối và giữ vững tiếng tăm từ đời này sang đời khác. Ở đây những cơ sở sản xuất nước mắm người ta không gọi là lò hay vựa mà gọi là nhà thùng.

Nước mắm cốt nguyên chất màu nâu sậm trong vắt và sánh đặc, loại này vào những khi trời lạnh dân đánh cá hay thợ lặn trước khi xuống biển uống một chén là đủ ấm tới chiều, uống nhiều quá cũng say. Ðược các chủ nhà thùng dùng đãi khách đặc biệt.

3. Nhà tù Phú Quốc

Nhà tù Phú Quốc  được biết đến với cái tên khác là “Nhà Lao Cây Dừa” nằm tại thị trấn  An Thới, huyện Phú Quốc. Tại đây trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đã giam cầm hàng trăm tù nhân với những hình thức tra tấn dã man, đầy man rợ.

Đến với nhà tù Phú Quốc bạn sẽ tận mắt thấy, tai nghe những gì đã diễn ra tại đây đối với các chiến sĩ của chúng ta. Càng thấy được lòng dũng cảm của các đồng chí trước sự hành hạ về thể xác cả tinh thần họ vẫn kiên cường bất khuất hiên ngang trước kẻ thù.

Hình ảnh tra tấn dùng đinh đóng vào da thịt, cảnh tù nhân bị nhốt vào chuồng cọp đầy kẽm gai giữa trời nắng, không một giọt nước.

Tham quan khu di tích nhà tù tận mắt chứng kiến những hiện vật để lại tại đây bạn sẽ thấy rõ hơn lòng yêu nước của đồng bào ta. Hãy đến với khu di tích Nhà tù Phú Quốc để hiểu hơn về lịch sử của dân tộc Việt Nam, 1 dân tộc anh hùng.

Khu di tích ngày nay không rộng, nằm trên khu vực chính nhà lao cũ, có nhà trưng bày hiện vật xây hai tầng và khu trưng bày ngoài trời những hiện vật nguyên gốc và hầu như nguyên vị trí. Nhà lao Cây Dừa được công nhận là di tích lịch sử năm 1996 và bắt đầu mở cửa đón khách thăm quan đến tham quan. Nhà lao Cây Dừa đã đi vào văn học qua cuốn ký sự lịch sử của nhà văn Chu Lai.

Mỗi năm khu di tích đón hơn 10 nghìn lượt khách. Có những tù nhân cũ trở về thăm lại nhà ngục xưa. Nhiều Lữ khách trẻ tuổi ở mọi miền đất nước, khi đến Phú Quốc trải nghiệm, ngoài những thắng cảnh nổi tiếng, cũng không quên ghé thăm di tích này. Khách nước ngoài đến thăm di tích mỗi lúc một đông hơn. Còn học sinh trên đảo thường đến đây để học những trang sử sống động về Phú Quốc và lịch sử đấu tranh của dân tộc.

4. Suối Đá Thạch Bàn Phú Quốc

Suối Đá Bàn thuộc xã Cửa Dương, huyệnPhú Quốc, tỉnh Kiên Giang là một địa điểm không thể bỏ qua khi đến thăm đảo ngọc. Suối bắt nguồn từ núi Hàm Ninh - dãy núi dài nhất và cao nhất trong số 99 ngọn núi trải dài từ Bắc chí Nam của đảo Phú Quốc

Đây cũng là nguồn chính cung cấp nước ngọt cho hồ Dương Đông, với chu vi hơn 3,5 km, độ sâu có chỗ lên tới 20 m, trữ lượng nước vào khoảng 5,5 triệu m3, cung cấp nước sinh hoạt cho cư dân thị trấn Dương Đông.

Từ thị trấn Dương Đông ngược lên hướng Bắc đảo, rồi men theo con đường đất đỏ đi sâu vào núi Hàm Ninh khoảng 10 km, gửi xe máy ở một quán ăn bên đường, khách len lỏi qua những vạt rừng nguyên sinh để lên suối. Từ cổng khu thăm quan, khách tiếp tục đi bộ qua cây cầu dây văng chơ vơ tiến vào rừng khoảng 15 phút là tới. Trên đường lên suối, khách thăm quan tha hồ ngắm hàng chục loại lan rừng, dương xỉ bám trên các nhánh cây. Thi thoảng lại trông thấy đại mộc dên dên, cầy, dẻ... cao chót vót, dễ đến 30 m. Đặc biệt ở đây còn có cây hoa sữa, dân địa phương quen gọi là cây mùa cua, người lớn vòng tay ôm cũng chưa quá nửa thân cây. Đến lúc nghe tiếng thác ầm ào, khách cố đi thêm ít phút đã thấy con suối trong vắt hiện ra trước mắt. Phía hạ nguồn dòng suối có vẻ hiền hoà, nước chảy tràn qua những khối đá, bề ngang khoảng chục mét, trẻ em không biết bơi cũng có thể băng qua dễ dàng.

Nếu như suối Tranh hiền hoà và thơ mộng thì suối Đá Bàn có phần mãnh liệt hơn. Nó có một chút ầm ào, hùng vĩ của những con thác ở Tây Nguyên, có một chút lãng mạn, xinh xắn của các con suối vùng Tây Bắc. Con suối trong veo, cuộn trào, tung bọt trắng xoá. Ở giữa và hai bên bờ suối có rất nhiều tảng đá to và phẳng tựa như những chiếc bàn tròn ngộ nghĩnh, có lẽ vì vậy mà có tên gọi là Đá Bàn. Tương truyền, những tảng đá này là nơi các tiên nữ thường ngồi tắm mát mỗi lần hạ giới. Đá tầng tầng lớp lớp đổ dài uốn quanh về phía thượng nguồn. Đến đây vào mùa mưa, khoảng từ tháng 6 đến tháng 9, là lúc dòng suối hùng vĩ nhất. Khách từ phương xa tìm đến cầm lòng không đặng trước vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của rừng, của suối. Đi qua mấy chỗ chỉ có cây rừng, thác nước, nhiều người đã không ngần ngại lần cởi xiêm y, mắc lên nhánh cây rừng cho khỏi ướt rồi nhảy ùm xuống dòng suối mát lạnh.

Trèo lên những tảng đá đi sâu vào thượng nguồn, Lữ khách sẽ được thưởng thức những giai điệu trầm bổng của thiên nhiên. Dưới dòng suối, từng đàn cá bơi lội tung tăng. Đứng bên dòng suối róc rách, cây cối xanh tốt mát rượi, khách thăm quan chợt cảm thấy lòng mình thanh thản nhẹ nhàng. Rải rác, từng nhóm người ngồi trên những mỏm đá nghỉ ngơi hay tắm mát trong những cái ụ thiên nhiên trong vắt. Ven suối là những loại sâm, lan rừng tuyệt đẹp. Đến đây, Lữ khách có thể bơi lội, cắm trại, vui chơi, hội hè giữa thiên nhiên và cây cỏ. Lên đến tận thượng nguồn suối Đá Bàn, chúng ta sẽ gặp một con đường mòn thời kháng chiến mà người địa phương thường gọi là đường Chính Phủ. Trên những gốc cây rừng cổ thụ còn lưu lại những dòng chữ, họ, tên, quê quán của bộ đội khắc vào thân cây trên đường hành quân vào chiến trường.

Tuy nhiên, hiện nay do sự quản lý còn quá lỏng lẻo và ý thức kém nên cảnh đẹp đang bị làm xấu dần. Mặc cho biển cấm mang thức ăn, đốt lửa treo ở ngoài cổng, nhưng khách thăm quan thập phương vẫn đến đây ăn uống, cắm trại và vô tư… xả rác. Hơn thế nữa, hiện tượng "tắm tiên" đang ngày càng biến tướng tại khu vực này. Người dân địa phương cho biết, nhiều "tiên nữ" chủ yếu là phục vụ nhà hàng, quán nước ở Dương Đông, thường đến suối Đà Bàn để tắm tiên cho Lữ khách xem, hoặc tắm cùng khách thăm quan, để nhận tiền boa. Thậm chí, nếu khách có nhu cầu, một vài "tiên nữ" sẵn sàng phục vụ ngay tại suối. Những vấn đề này nếu không giải quyết sớm sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường thiên nhiên và văn hoá của suối Đá Bàn. Cảnh đẹp thiên nhiên chỉ có thể đẹp mãi nếu con người biết trân trọng và gìn giữ để nó mãi mãi là vẻ đẹp nguyên sơ, thuần khiết.

5. Bảo Tàng Cội Nguồn Phú Quốc

Bảo tàng Cội Nguồn – Phú Quốc là một bảo tàng tư nhân hoạt động theo Luật Di sản Văn hóa, quy chế tổ chức và hoạt động của bảo tàng tư nhân do Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và chương trình ) ban hành, chịu sự chỉ đạo về mặt chuyên môn nghiệp vụ của Cục Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và hành trình tỉnh Kiên Giang

Bảo tàng Cội Nguồn – Phú Quốc có nhiệm vụ nghiên cứu và xây dựng các kế hoạch ngắn hạn, dài hạn về các mặt hoạt động của bảo tàng. Tổ chức thực hiện các kế hoạch, dự án, đề án được cung cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Tổng diện tích hoạt động trên 1,5 ha gồm các hạng mục: nhà trưng bày chính về cổ vật (1 trệt, 4 lầu) 1.152m2; nhà trưng bày mỹ nghệ gỗ lũa: 204m2; nhà trưng bày tranh nghệ thuật, mỹ thuật về các loại ốc biển, tranh dân gian, ảnh thời sự về đất nước con người, kinh tế, văn hóa, xã hội huyện Phú Quốc qua các thời kỳ: 316m2; khu quà lưu niệm, trưng bày sản phẩm ngọc trai: 450m2; nhà sàn truyền thống vùng nông thôn Phú Quốc: 146m2; nhà tổ đường họ tộc, tín ngưỡng dân gian: 99m2; kho lưu trữ: 224m2; khu bảo tồn chó xoáy, đại bàng, cây xanh, đường đi vào các khu, hồ nước, thác, suối tự tạo. . .

Sưu tập hiện vật:

Với 2.645 cổ vật (gốm, đá, sứ, đồng, gỗ hóa thạch) đã được trung tâm UNESCO nghiên cứu bảo tồn cổ vật Việt Nam thẩm định có niên đại từ thế kỷ XV trước Công Nguyên đến đầu thế kỷ XX (biên bản thẩm định kèm theo), 540 hiện vật (bàn ghế và tác phẩm nghệ thuật chế tác từ gỗ lũa; dụng cụ ngành nghề truyền thống địa phương: làm nước mắm, trồng tiêu, khai thác và đánh bắt hải sản; đồ dùng sinh hoạt gia đình nông thôn qua các thời kỳ; xương cá ông, bò biển, heo rừng, nai, nanh heo rừng; máy hát đầu đĩa thế kỷ XX), 300 thư mục tài liệu về Phú Quốc, trên 100 tác phẩm tranh nghệ thuật dân gian, trừu tượng, hiện đại. Các bộ sưu tập đã được sưu tập trong nhân gian và trưng bày, giới thiệu đến công chúng trong và ngoài nước hơn 10 năm qua tại phòng trưng bày của cơ sở Cội Nguồn.

Bộ sưu tập gốm, đá, sứ, đồng, gỗ hóa thạch với 2.645 hiện vật tuyển chọn từ 9 bộ sưu tập cá nhân đặt tại phòng trưng bày chính giới thiệu những cổ vật thuộc thế kỷ XV trước Công Nguyên, rồi các thời đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn…mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam qua các thời đại.

Bộ sưu tập rìu đá sưu tầm tại các vùng đất xã Cửa Cạn huyện Phú Quốc, mang đậm dấu ấn văn hóa người Việt thời đồ đá thuộc thế kỷ XV trước Công Nguyên với 50 hiện vật các loại.

Bộ sưu tập biển, rừng Phú Quốc với 20 hiện vật từ xương bò biển, cá voi, nanh heo rừng và 90 loại ốc, sò, 10 loại san hô, 20 mãng đá, rêu hóa thạch, giới thiệu các chế tác từ biển nói nên sự phong phú của vung đất biển đảo Tây Nam của Tổ Quốc.

Bộ sưu tập lũa gỗ trai, gốc mai núi, tre, ráng, ổi núi với 64 bộ ghế, 30 tác phẩm nghệ thuật được trưng bày, do cơ sở sưu tầm và chế tác gần 10 năm qua, minh họa các tác phẩm nghệ thuật điểm tô nét nghệ thuật dân gian của người dân Phú Quốc.

Bộ sưu tập các ngành nghề truyền thống của địa phương với hơn 100 hiện vật: nhà sàn truyền thống vùng nông thôn, các vật dụng sinh hoạt gia đình, thùng chườm cá cơm, dụng cụ sản xuất nước mắm, khai thác chế biến, đánh bắt hải sản, dụng cụ trồng tiêu, … đã giới thiệu khái quát văn hóa và lịch sử vùng đất biển đảo Tây Nam Bộ qua nhiều giai đoạn lịch sử xây dựng huyện đảo Phú Quốc.

Bộ sưu tập về đất nước và con người Phú Quốc qua các thời kỳ, với 300 thư mục, tài liệu tiếng Anh, Việt, Pháp là cơ sở dữ liệu để tìm hiểu, nghiên cứu khái quát về lịch sử Phú Quốc suốt quá trình gìn giữ, xây dựng và bảo vệ của người dân huyện đảo.

Bộ sưu tập ngoài trời giống chó xoáy đặc chủng của Phú Quốc, chim ó biển, đại bàng biển: với trên 100 chó xoáy, gồm 4 loại chó đặc chủng  được nuôi dưỡng nhằm duy trì và phát triển nòi giống, thương hiệu chó Phú Quốc; 25 chim ó, đại bàng biển đặc trưng của vùng biển Phú Quốc được thuần chủng và nhân giống.